جالب ترین و کهن ترین اداب و رسوم نوروز -هفت ویک8239

عید نوروز جزو یکی از جشن‌های بسیار کهن ایران زمین است که از دوران ایران باستان به جای مانده است. معمولا روش برگزاری اصلی‌ترین مراسم‌های عید نوروز، در اکثر شهرهای ایران به یک صورت است. ولی با توجه به وجود فرهنگ های متفاوت در هر اقلیم، یک سری آداب و رسوم خاص در هر یک از شهرهای آن وجود دارد.

• عمو نوروز

یکی از نماد‌های قدیمی در ایران باستان، عمو نوروز است. این نماد در ایران باستان و همینطور  در شاهنامه، به نام زال شناخته می‌شود. عمو نوروز یا بابا نوروز شخصیتی در فولکلور ایرانیان است که برای بچه ها هدیه تهیه می‌کند و به همراه حاجی فیروز سفر می‌کند. در بین ما ایرانیان این باور وجود دارد که عمو نوروز فردی است با مو و ریش سفید بلند، که در ایام عید نوروز به خانه‌های ما سرمی‌زند تا سرمای زمستان (همان ننه سرما) که یار او است را ببیند. اما تاکنون هرگز این موضوع به واقعیت نپیوسته. جالب است بدانید که شخصیت عمو نوروز در سیستان، به بی بی نوروز یا بی بی گل افروز شناخته می‌ شود.

•   سبزه

سبزه سفره هفت­ سین با آن طراوت و تازگی‌­اش آن­قدر در باور نوروزی ما پُر رنگ و لعاب است که شاید یکی از مهم­ترین نمادهای نوروز هم محسوب شود. عکس‌­های نوروزی، بیلبوردها، تبلیغات و غیره، همه و همه سبزه را نماد آمدن بهار می‌­دانند. اصلا شاید اگر از کوچکترها بپرسیم چه چیزی شما را یاد نوروز می­‌اندازد، اولین چیزی که به ذهنشان برسد، کاشت سبزه برای نوروز باشد. باور کنید یا نه، ایرانیان قدیم بیست و پنج روز قبل از نوروز، روی دوازده ستونِ خشتِ خام، غله‌­های متفاوتی (گندم، برنج، جو، عدس، لوبیا، نخود، کنجد، باقلا و … ) می­‌کاشته­‌اند و اگر سبزه‌­ها رویش خوبی داشتند، نتیجه می‌­گرفتند که سال پُر برکتی در راه است. آنها روز ششم نوروز را به عنوان نمادی از برکت و باروری به پخش این سبزه‌­ها در تالارها می‌­گذراندند. هرچند مردم آن روزگار برای سبزه‌­های خودشان جو و ارزن سبز می­‌کردند. اما امروز ما برای انتخاب نوع سبزه، هیچ محدودیتی نداریم. فقط این را بدانید که دهه اول اسفند باید برای سبز کردن بعضی از سبزه‌ها (تخم لیمو یا نارنج) دست به کار شوید و برای سبز کردن عدس و گندم همان ده روز آخر اسفند کافی است .

• حاجی فیروز

یکی از نشانه‌های آغاز فصل بهار، حضور حاجی فیروز در کوچه، خیابان‌ها و بازار‌های هر شهر است. زمانی که مردم برای خرید به بازار مراجعه می‌کنند، جاجی فیروزها آواز خوان اعلام حضور می‌کنند.حاجی فیروزها اشخاصی هستند که لباس‌های قرمز و رنگی به تن می‌کنند. قبل از آغاز سال نو شمسی، در روزهای پایانی سال، تعدادی از جوانان چهره‌های خود را سیاه کرده و با رقص و خواندن آواز‌های نوروزی و نواختن دایره و تنبک، دل مردم را شاد می‌کنند و از مردم پول‌هایی را به هدیه دریافت می‌ کنند.

•  چهار شنبه سوری

مراسم نوروز از مجموعه‌ای از جشن‌ها و مناسب‌ها تشکیل شده است. جشن نوروز ابتدا با چهارشنبه سوری شروع می‌شود. سپس نوبت به آخرین پنجشنبه سال و رفتن به مزار درگذشتگان می‌رسد.

سومین برنامه که بیشتر در خراسان برگزار می‌شود مراسم الفه است. این مراسم که در آرامگاه‌ها، قبرستان‌ها و مساجد بر پا می‌شود برای تکریم و احترام به گذشتگان است. طی این مراسم، شیرینی و کیک محلی (نان شیری، قطاب، گمک) در کنار سبزه بر سر

همچنین مردم آذربایجان شرقی صبح آخرین چهارشنبه سوری بر سر آب رفته و کوزه ها را پر می کردند و از روی آن می پریدند و می خوادند:

آتیل ماتیل چرشنبه (عاطل و باطل شود چهارشنبه)

بختیم آچیل چرشنبه (بختم باز شود چهارشنبه)

• هفت سین

محققان دلیل اصلی این مطلب را علاقه مردم به علم نجوم می‌­دانند. چراکه سیاره و ستاره­‌های هفتگانه در زندگی آنها تاثیر داشتند. راستش را بخواهید نظریات متفاوتی درباره هفت سین وجود دارد. عده‌­ای می­‌گویند قبل از حضور هفت سین در زندگی ایرانیان هفت شین و قبل­تر هفت چین وجود داشته است. دانشنامه ایرانیکا هم تاریخ این رسم و رسوم عید نوروز را مبهم می‌­داند. بعضی از محققان به هفت «سینی» (طبق) پر از خوراکی اشاره کرده‌­اند یا اصل را «هفت‌چین» به معنی هفت چیدنی دانسته­‌اند.

عده اندکی هم به هفت میم معتقد هستند که شامل مرغ، ماهی، ماست، مویز و… بوده است.

1. سنجد نماد فرزانگی و زایش
2. سبزه نماد زندگی و شادابی
3. سمنو نماد همبستگی
4. سماق نشان صبر
5. سرکه سمبل پذیرش ناملایمات
6. سیر نشانی از سلامتی
7. تخم‌مرغ‌های رنگی نماد زایش
8. سکه نماد رزق و روزی
9. آینه نماد روشنایی
10. شمع یا آتشدان مظهر روشنایی

• نماز عید

نماز ظهر و عصر روز نوروز را که خواندی چهار رکعت نماز با دو سلام (دو رکعت دو رکعت) می خوانی رکعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بار سوره «کافرون» رکعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحید» رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق» (معوذتین). و در پایان نماز سجده شکر بجاآور و در آن دعاکن تا خداوند گناهان ۵۰ ساله ات را ببخشد.

• خانه تکانی

از دیگر آداب و رسوم عید نوروز در ایران می‌توان به خانه تکانی اشاره کرد. اقوام و مردمی که نوروز را جشن می‌گیرند به این مناسبت هم پایبند هستند.

طی این برنامه، در آستانه تحویل سال تمام خانه و اسباب و اثاثیه گردگیری، شستشو و تمیز می‌شود. همچنین مردم کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان هم این کار را انجام می‌دهند.

• مراسم بازگشت مردگان

ایرانیان باستان عقیده داشتند، با آمدن نوروز، فروهرها (ریشه کلمه فروردین) یا رواح درگذشتگان به دنیا بازمی گردند و اگرخانه را تمیز و بستگان را شاد ببینند خوشحال شده و برای بازماندگان خود دعا می‌فرستند.
از این رو چند روز به نوروز مانده در خانه مشک و عنبر می‌سوزاندند وشمع و چراغ می‌افروختند.
همچنین خانم‌ها بهترین غذا را می‌پختند و بر گور درگذشتگان خود می‌پاشیدند و یک روز پیش از نوروز را که همان عرفه یا علفه و یا به قولی بی‌بی‌حور می نامیدند، به خانه‌ای که در طول سال درگذشته‌ای داشت به پرسه می‌رفتند و دعا می‌فرستادند ومی گفتند که برای مرده عید گرفته اند.

بخشی از این رسم همچنان در میان ایرانیان مرسوم است، بطورئیکه درآخرین شب جمعه سال، با گلهای بهاری از جمله سنبل به دیدار اهل قبور و درگذشتگان خود می روند و برای درگذشتگان خود طلب مغفرت می‌کنند.

• زیارت اهل قبور

یکی دیگر از آداب عید نوروز،رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال در کنار قبور شهدإ از دیگر آداب دینی نوروز است.تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاری مراسم تحویل سال نو در آن مکانها نیز از جمله آداب نوروز می باشد.

• سیزده بدر

یکی دیگر از آداب عید نوروز اجرای مراسم سیزده بدراست. سیزده بدر در میان ایرانیان از دیر باز امری بسیار جدی بوده است که همواره با برپایی مراسمی خاص همراه بوده است. از آن جمله می توان به غذاهایی که مردم به طور سنتی در روز سیزده به در می خوردند اشاره کرد. خوردن کاهو سکنجبین و چغاله بادام از خوردنی های مرسوم عصر سیزده به در است.