Over 9000 Thousand!

۱۴۰۱/۴/۱۲ سپیده ایمانپور

روزگاری بود که کتاب رونق داشت.

قبل از آن، روزگاری بود که کتابخانه هم رونق داشت.

عمر کتابخانه‌ها، حتی زودتر از عصر کتابها پایان یافت.

اگر هم کتابخانه‌ها ماندند، محلی شدند برای درس خواندن یا تست زدن برای کنکور. جایی به دور از جمع. جایی که صندلی و میز و سکوت، در آن، ویژگی مهم‌تری محسوب می‌شد تا قفسه های طولانی کتاب و بوی کاغذ در مخزن کتابها که گاهی کمی رطوبت و نمناکی هم، چاشنی آن می‌شد.

کتابخانه‌ها – به آن معنای قدیمی – منقرض شدند و کتابهای کاغذی هم، به تدریج بخشی از دکور خانه‌ها شدند و زیبایی دیوار کافی شاپ‌ها.

اگر راضی هم نباشیم، حتی اگر بگوییم لمس برگه‌های کاغذ، حس دیگری است، به احتمال زیاد، ما از جمله آخرین نسل‌هایی هستیم که در برابر هجوم ابزارهای دیجیتال، مقاومت کرده ایم. آخرین سنگر!

مدافعان سرسخت تکنولوژی، می‌گویند که هیچ چیز تغییر نکرده است.

همه چیز بهتر شده.

کیف‌هایمان سبک‌تر است.

در جابجایی وسایل، دیگر وزن سنگین جعبه‌های کتاب، آزارمان نخواهد داد.

هر کلمه‌ای از کتاب ها، قابل جستجو خواهد بود. حالا می‌شود به سرعت شمرد که حافظ چند بار لغت معشوق را به کار برده و روسو، چند بار واژه طبیعت را تکرار کرده است.

چشم‌های مان هم خیلی زود به صفحات نمایش عادت میکند. تکنولوژی هم، بک لایت را کم کرده تا چشم آزار نبیند. ظاهراً همه چیز خوب است. اگر هم حس بدی است، بحث عادت است و عادتها، دیر یا زود، تغییر می کنند.

بو کاغذ

در واقع، رایحه کاغذ کهنه، به طرز قابل ملاحظه ای پیچیده است. در مقاله ای بنام "مَتریالِ دگراتومیک"، در مورد رایحه کتاب های کهنه، چنین نوشته شده است: دانشمندان دانشگاه لندن، برای اندازه گیری ترکیبات فرار ساخته شده هنگامیکه کاغذ رو به کهنگی می‌رود، فضای اطراف آن را، مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند: فضای اطراف کاغذهای در حال فساد، حاوی روزین، اسید استیک، فورفورال و لینگنن و دیگر ترکیبات، است. این ترکیبات و بویژه لینگنن، بیشترین نقش را در رایحه کاغذهای کهنه دارند. لوکا تورین، منتقد عطریات، در بررسی خود از عطر Dzing! می‌گوید لینگنن، نوعی پلیمر است که از پژمرده شدن درختان جلوگیری می‌کند و از لحاظ شیمیایی، به مولکول های وانیل نزدیک است. "هنگامیکه این ماده درون کاغذ تشکیل می‌شود و سال ها درون آن باقی می‌ماند؛ تجزیه شده و رایحه بسیار خوبی از آن منتشر می‌شود. علت اینکه کتاب های قدیمی بویی شبیه به وانیل مرغوب دارند، همین امر است و ناخودآگاه حسی از دانش طلبی در ما زنده می‌کند".

این ارتباط ناخودآگاه، باعث شد برخی بذله گویان، نوعی خوش بو کننده خیالی هوا بنام عطرِ کتاب را، به سخره بگیرند: "آیا تا بحال برایتان پیش آمده که احساس کنید هنگام مطالعه، چیزی را از قلم انداخته اید؟" از میان گزینه های زیر یکی را انتخاب کنید: "رایحه کتاب های نو"، "بوی کهنگی"، "رد پایی از احساس".

تجزیه شیمیایی ترکیبات موجود در کاغذ منجر به ظهور بوهای مطبوع در کتب قدیمی می‌شود. کاغذ حاوی سلولز و مقادیر کمی لیگنین (پلیمر پیچیده الکل‌های معطر) است.

«بنزالدهاید» اضافه می‌کند بوی بادام مانند، رایحه‌های وانیلی و اتیل هگزانول دارای بوی گل جزئی هستند و اتیل بنزن و تولوئن بوهای شیرین را ساطع می‌کنند. این ترکیب‌های آلی شکستنی توسط واکنش‌های موسوم به «هیدرولیز اسیدی» ایجاد می‌شوند و به کمک یکدیگر و به همراه دیگر الکل‌های تولیدشده توسط واکنش‌های مزبور، بوی کتاب‌های قدیمی را تشکیل می‌دهند.

تعدادی از ترکیبات مانند فورفورال برای تعیین آسیب به کتاب‌های قدیمی مفید هستند و می‌توانند برای تعیین قدمت کتاب‌های قطور و ترکیب آن‌ها به کار روند. کتاب‌هایی که پس از اواسط دهه 1800 منتشر شدند، در مقایسه با کتاب‌هایی قدیمی‌تر که متشکل از کاغذ کتانی یا پنیه‌ای هستند، فورفورال بیشتری ساطع می‌کنند.

به گفته بنزالدهاید، آشکارسازی ترکیبات خاص به کاررفته در کتاب‌های جدید دشوار است زیرا مولفه‌های شیمیایی به کاررفته در تولید این کتاب‌ها متغیرند و در نتیجه بوهایشان نیز متنوع است.